تاثیر شبکه اجتماعی بر اجتماع
مقدمه انسان، موجودی مدنی‌الطبع نامیده شده و همواره با همنوعانش در ارتباط بوده، در واقع این ارتباط ریشه در نیاز او به ارتباطات اجتماعی دارد، همین نیاز سبب شکل‌گیری اجتماعات انسانی، شهرها و جوامع شده و در گذر زمان و ادوار زندگی انسان متحول و متطور گشته است. بشر، در دوره‌های گوناگون برای تسهیل ارتباطات اجتماعی خود دست به اختراعاتی از جمله، تلفن، تلگراف، تلوزیون، ماهواره و اینترنت زده است. شبکه‌های اجتماعی که زاده وب۲ هستند، از همین دست است.
حضور در اجتماع یک رابطه‌دو سویه است، از یک سمت فرد با تمام مختصات فردی خویش، اخلاق، تربیت، روحیات و استعداد و توانایی‌هایش بر اجتماع خود تأثیر می‌گذارد و از سوی دیگر، از جامعه خود رنگ می‌پذیرد و ترکیب این دو ـ صوصیات فردی و اکتسابات اجتماعی سبک زندگی او را می‌سازد.
مولفه‌های سبک زندگی چیست؟
برخی متفکران کلاسیک شیوه‌تغذیه، خودآرایی (نوع پوشاک و پیروی از مد)، نوع مسکن (دکوراسیون، معماری و اثاثیه)، نوع وسیله حمل‌ونقل، شیوه‌های گذران اوقات فراغت و تفریح را از مؤلفه‌های سبک زندگی دانسته‌اند. در این زمینه می‌توان به تقسیم‌بندی «گُردُن» اشاره کرد. او درجمع‌بندی خود، چند عامل مهم را در مطالعه‌سبک زندگی بر می‌شمرد: الگوهای مصرف، نوع لباس، نحوه‌صحبت، نگرش‌ها و الگوهای مربوط به نقاط تمرکز علاقه‌مندی در فرهنگ مانند عقلانیت، دین، خانواده، میهن‌پرستی، آموزش، هنرها و ورزش‌ها. برخی متفکران دیگر (مانند پارسونز) نیز جنبه‌هایی از سبک زندگی را معرفی می‌کنند که ناشی از فناوری‌هاست، مانند خودرو، وسایل خانگی، تلویزیون، کامپیوتر
اینترنت و سبک زندگی:
اینترنت و خاصه شبکه‌های اجتماعی تأثیری مستقیم بر سبک زندگی افراد دارد. زنان نیز به عنوان بخشی از کاربران شبکه‌های اجتماعی که روز به روز بر تعدادشان اضافه می‌شود از این تأثیر، دور نیستند و ناخودآگاه تحت تأثیر اجتماعات مربوط به این شبکه‌ها قرار میگیرند. نتایج آخرین پژوهش انجام شده در کشور بیانگر آن است که میان عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان ارتباط مستقیمی وجود دارد. ۶/۳۰ درصد مردان و ۳/۴۱ درصد زنان معتقدند شبکه های اجتماعی اینترنتی توانسته است به میزان بالایی در نوع ادبیات افراد جامعه موثر باشد. همچنین ۵/۴۹ درصد زنان و ۴/۴۱ درصد مردان بر این باور هستند که عضویت در شبکه های اجتماعی اینترنتی در مقادیر متوسط به بالا توانسته است بر سبک پوشش ایشان در جامعه موثر باشد.
بدین ترتیب رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر گزاره های لیبرالیسم، جهانی تازه را پیش روی انسان قرار داده اند، جهانی که بودن در آن گاهی نبودن در جهان واقعی را به دنبال خواهد داشت و گاهی به علت تسریع در انجام کارها زمان بیشتری برای واقعی بودن در اختیار انسان خواهد گذاشت.
بر اساس پژوهش های انجام شده در ۷ کلانشهر کشور، تبلیغات رسانه ای، شبکه های ماهواره ای و اینترنت، عامل ۸۰ درصد تغییر در سبک زندگی و غربی شدن سبک زندگی خانواده های ایرانی بوده است.
شبکه‌های اجتماعی و فرصت‌ها:
شکل گیری و تقویت خرد جمعی: یکی از شاخصه های مهم شبکه های اجتماعی مجازی، پدیدار شدن خرد جمعی است. خرد جمعی به جریان سیال و پویای قوه تفکر و ذهن کاربران حاضر در چنین محیط هایی اطلاق می شود که به مثابه یک پردازشگر عظیم، اطلاعات را پردازش و پایش می کند. همانند دنیای ابر کامپیوترها که قدرت پردازشی آنها از ترکیب چندین پردازشگر منفرد حاصل می شود. نیروی تفکر و ذهن کاربران شبکه های اجتماعی به مدد تعاملات اجتماعی اینترنتی و بهره گیری از ابزارهای اینترنتی با یکدیگر ترکیب و همراه می شوند و نیرویی عظیم با قدرت پردازشی بالا پدید می آورد.
امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران: شبکه های اجتماعی، ارسال بازخورد از سوی مخاطب و همکاری و همگامی کاربران با همدیگر را تسهیل کرده و آنها را به مشارکت در بحث ها تشویق می کند. عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد مختلف از جوامع گوناگون و فرهنگهای متفاوت ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان تبلیغ و توسعه ارزشهای انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی توسعه مشارکت های مفید اجتماعی افزایش سرعت در فرآیند آموزش و آموزش های مجازی
v شبکه‌های اجتماعی و تهدیدها:
شبکه‌های اجتماعی و استرس در زنان
شبکه‌های اجتماعی تأثیری غیرقابل باور بر زندگی زنان در جامعه گذاشته است. به گفته دانشمندان، استفاده از «فیس‌بوک»، «توییتر» و دیگر شبکه‌های اجتماعی آنلاین بر میزان اضطراب و استرس زنان افزوده و اعتماد به نفس آنها را به شکل قابل تأملی کاهش داده است. به نظر پژوهشگران فرقی نمی‌کند تعداد دوستانتان در فیس‌بوک چند نفر باشد یا چقدر دوستان خوبی باشند؛ حتی فرقی نمی‌کند به چه دلیلی به فیس‌بوک سر زده اید، نتیجه یکسان است، فیس‌بوک حالتان را بهتر نمی‌کند.
«اِتِن کروس» روانشناس اجتماعی که هدایت این تحقیق را بر عهده داشته می‌گوید: ما توانستیم لحظه به لحظه در طول روز نشان دهیم، خلق افراد بر اساس وقتی که در فیس‌بوک می‌گذرانند، بالا و پایین می‌شود. با همه‌اینکه گمان می‌رود اینترنت، کاربران خود را به میان افراد و جامعه می‌کشاند و به فعالیت‌های جمعی و ارتباطات گروهی دامن می‌زند، اما به دلیل پتانسیل اینترنت برای پنهان نگه‌داشتن هویت فردی به گسترش فردیت و تقویت قابلیت‌های فردی و از طرف دیگر به حس انزواطلبی و احساس تنهایی دامن می‌زند.
از ۷۰۰۰ مادری که در پژوهش «مادران امروز» شرکت کرده‌اند، ۴۲ درصد در مورد استفاده از شبکه‌اجتماعی پینترست (Pinterest) دچار استرس می‌شوند، چرا که نمی‌توانند از نظر مهارت و تخیل با سایر کاربران این شبکه رقابت کنند. اما تنها پینترست نیست که باعث بروز استرس در مادر‌ها می‌شود. براساس آخرین پژوهشها حدود ۲۰ درصد از ۱۶۳۲ فرد بزرگسال امریکایی که در این پژوهش شرکت کرده‌اند، معتقدند که بیش از همه‌ی شبکه‌های اجتماعی، فیس‌بوک بیشترین اثر منفی را بر احوال آنها دارد، و ۲۰ درصد دیگر می‌گویند که این سایت باعث اضطراب آنها می‌شود. این روشن است که وقتی شما تصاویر تعطیلات دوستانتان را می‌بینید که به جایی سفر کرده‌اند که شما توان مالی سفر به آنجا را ندارید یا استتوس‌های همیشه شادمان آنها را می‌خوانید احساس خلا بکنید. اما تاثیر این شبکه اجتماعی استرس‌زا بر زنان متفاوت از مردان است.
زنان نسبت به هر فرد آنلاین دیگری، تعدی‌ها و ظلم‌های بیشتری را تجربه می‌کنند. آنها اغلب قربانی مزاحمت‌های سایبری و آزار و اذیت‌های آنلاین هستند و هزاران تن از زنان جوان (اگر میلیون‌ها نفر نباشند) احساس می‌کنند که نمی‌توان هیچ کاری در این زمینه انجام داد. آلیس مارویک استادیار رشته‌ارتباطات و رسانه در دانشگاه فوردهام نیویورک بر این عقیده است که: «وقتی شما با فرهنگی زندگی می‌کنید که در آن نگاه به زنان جوان کاملا جنسی است، این تعجب برانگیز نیست که وقتی به زنان جوان ابزاری را برای تعیین هویت خودشان می‌دهید، آنها از آن ابزار در همان مسیر استفاده کنند.» اکثر اوقات خشونت‌هایی که علیه زنان در فضای اینترنت وجود دارد نه تنها باعث استرس می‌شود که موجب به وجود آمدن صدمات روانی و احساسی جدی می‌شود. این واقعا ناراحت‌کننده است که فکر کنید صدمات جدی از استفاده از شبکه‌های اجتماعی گمراه‌کننده می‌تواند بوجود بیاید، اما متاسفانه ما دائما شاهد این مسائل هستیم.
شبکه‌های اجتماعی و روابط آزاد
پر واضح است که محیط‌های اینترنتی به ویژه شبکه‌های اجتماعی به گسترش روابط می‌انجامد، روابطی با هویت جدید! اینترنت به افراد هویتی نامعلوم می‌بخشد، نظارتی، همچون نظارت دنیای واقعی بر آن حاکم نیست، و همین دلایل باعث می‌شود که افراد دچار نوعی آزادی روابط شوند. دختران جوان با ورود به دنیای مجازی به راحتی می‌توانند با جماعتی گسترده از غیرهمجنسان خود ارتباط داشته باشند، ارتباطی که به دلیل نبود هیچ قانون خاص و هیچ نیروی کنترل کننده‌ای شکل و هویت تازه‌ای به خود می‌گیرد ارتباطی که در دنیای واقعی به دلایلی همچون ترس از آبرو، خانواده، جامعه، دین و … هرگز امکان شکل‌گیری آن به این شکل و شمایل وجود ندارد، در شبکه های مجازی به سادگی رخ میدهد و رفته رفته بر سبک روابط افراد تأثیری منفی خواهد گذاشت و این نوع ارتباط گسترده و آزاد با جنس مخالف را به شکل عادی درخواهد آورد.
شبکه‌های اجتماعی و روابط زوجین
در تحقیق اخیر دانشمندان دانشگاه اکسفورد به این نتیجه رسیدند که زوج هایی که از فیس‌بوک برای ارتباط استفاده می‌کنند رابطه شان آسیب می‌بیند. دکتر مجید ابهری رفتار شناس و رئیس هیئت مدیره بنیاد صیانت از نهاد خانواده قوه قضاییه از تاثیر ۸۰ درصدی ماهواره و اینترنت در تغییر سبک زندگی ایرانیان خبر داد. اختلافات زناشویی،رواج روابط فرازناشویی و روابط غیر مجاز را تنها بخشی از آسیب های شبکه های ماهواره ای و سایت های اینترنتی دانست و خاطر نشان کرد: سردی بین زوج ها، انزواطلبی، کاهش روابط عاطفی و روابط خانوادگی نیز از دیگر آسیب هایی است که شبکه های ماهواره ای بر خانواده های ما تحمیل کرده است همچنین شبکه‌های اجتماعی باعث شکل گیری روابط فرازناشویی می‌شود، شبکه‌های اجتماعی به واسطه دلایلی که در بالا ذکر شد، «شما»ی نامحرم را تبدل به «تو» می‌کند و و این «تو» گاه تا آنجا پیش می‌روند که به زوال بنیان های خانواده می‌انجامد.
حیازدایی رقابت دختران ایرانی در به روز کردن آلبوم های شخصی خود از عکس های متنوع برهنه و نیمه برهنه شبکه های اجتماعی به ویژه فیس بوک را به محلی برای تبلیغ مدهای خیابانی و آرایش های جدید در میان ایرانیان تبدیل کرده است که با توجه به عادی شدن این امر در میان زنان دختران دیگر بحثی از حیا در میان این کاربران به میان نمی آید و درد آور تر از همه این است که کاربران با کمال افتخار از تیب و وضعیت ظاهری خود حرف می زنند و عکس های نیمه عریان خود را با دیگر کاربران به اشتراک می گذارند!
تبلیغات ضد دینی و القای شبهات
در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی در می یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.
نقض حریم خصوصی
معمولا شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آنها بتوانند تصاویر و ویدیو های خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه ها قرار دهند. در اغلب شبکه های اجتماعی برای حفظ حریم خصوصی افراد راه کارهایی ارائه شده است، ولی این راهها کافی نیستند، مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آنها به دلیل حجم بالای این هرزنامه ها باعث می شود که افرادی با پروفایل های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویردر اینترنت کنند. پر واضح است که بیشتر قربانیان نقض حریم خصوصی، زنان هستند. گزارش های زیادی در این مورد وجود دارد که نشان میدهد زنان در شبکه های اجتماعی مورد سوءاستفاده قرار میگیرند و در معرض آزار و اذیت های زیادی قرار می گیرند.
تأثیرات منفی رفتاری هر شبکه اجتماعی فرهنگ ارتباطی خاص خود را دارد، یعنی منش و گفتار مخصوص و منحصر به فردی را برای خود برگزیده است. فرد با عضویت در شبکه های اجتماعی درگیر نوعی خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می شود که شامل: برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و …. است.
فاصله گرفتن از دنیای واقعی ساعت‌ها وقت گذراندن در پشت کامپیوترهای شخصی و گشت‌وگذار در فضای مجازی و گپ‌وگفت و تعامل با دوستان اینترنتی و گم شدن میان انبوهی از اخبار و اطلاعات، باعث فاصله گرفتن از دنیای واقعی شده، و گاه حس می‌شود که قسمت‌هایی جدی از زندگی شخصی افراد، فدای زندگی مجازی‌شان می‌شود. به‌خصوص در مورد زنان که نقش‌های جدی و حساس در خانواده به عهده دارند.
حس خودشیفتگی
نتایج بررسی‌ها تایید می‌کند که ماری‌جوانا و فیس‌بوک به یک اندازه باعث ایجاد حس کاذب خوشی و خودشیفتگی می‌شوند در حالی که در واقعیت، زندگی کاربران را بهتر نمی‌کنند. طبق نتایج این مطالعه در دانشگاه میشیگان، هرچه کاربر فیس‌بوک جوان‌تر باشد، بیشتر با مشکلات روانی مواجه می‌شود.
مصرف گرایی
گروهای تبلیغی مربوط به مد و لباس، دیدن انواع خوراکیهای متفاوت، تبلیغات رستورانها، صف‌های طولانی مربوط به خرید آخرین برندها، همه و همه حس مصرف گرایی افراد را قلقلک میدهد، طبق پژوهشها یکی از الویتهای فعالیت زنان در اینترنت و شبکه های اجتماعی خریدهای آنلاین و عضویت در گروهای تبلیغی و مد و لباس است، این ماجرا که به مصرف گرایی افراد دامن میدهد، پیامدهای منفی دیگری را نیز در پی خواهد داشت.
تأثیرات جسمی فراتر از تأثیراتی مانند آرتروز، چاقی، افزایش تحریک پذیری، تضعیف حافظه، پرخاشگری، گوشه نشینی و … پیچیدگیهای این عصر بر روی عملکرد مغز انسان نیز اثر داشته است، به گفته پرفسور گید(Giedd): شیوهای که امروز ما اطلاعات را دریافت کرده، خودمان را سرگرم می‌کنیم و تعامل‌مان با دیگران در ده سال گذشته بیش از پانصد سال گذشته تغییر کرده است. … نوجوانان امروز به طور متوسط حدود یازده و نیم ساعت را با رسانه‌ها سپری می‌کنند، که این مقدار بیشتر از شش ساعت و نیم همین پنج سال پیش است. در نتیجه فعالیت‌های کودکان و نوجوانان به میزان زیادی تغییر کرده‌اند. مغز نوجوان در ظرفیت فوق العاده خود را برای انطباق با محیط اطراف آن (نسبت به کودکان و بزرگسالان) متمایز است.
منابع:
1) تأثیر دنیای رسانه بر سبک زندگی؛ پایگاه اینترنتی سازمان پدافند غیرعامل کشور؛ http://paydarymelli.ir/fa
2) سلیمانی‌پور، روح‌الله؛ شبکه‌های اجتماعی؛ تهدیدها و فرصت‌ها؛ ره‌آورد نور، شماره ۳۱ صفحه ۱۴
3) زنان و استرس‌های اینترنتی، ترجمه مطهره مجیدزاده، سایت تحلیلی خبری زنان‌پرس؛ http://zananpress.com/archives/41411
4) ضیایی‌پور، حمید، عقیلی، سیدوحید(۱۳۸۹)؛ بررسی نفوذ شبکه‌های اجتماعی مجازی در میان کاربران ایرانی، ره‌آورد،سال بیستم، شماره ۴، صفحه ۲۴ تا ۴۲
5) کیانا، هانیه، فرهنگی، علی اکبر(۱۳۹۱) ؛ تأثیر رسانه ها در تبلیغ سبک زندگی غربی با تأکید بر الگوی پوششی غربی، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی دانشکده علوم انسانی و قدرت نرم دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین(ع) ؛ سال دوم، شماره ۵، بهار و تابستان ۱۳۹۱ ص ۱۳۹ ـ ۱۶۳
6) - پاشایی، فاطمه، نیکبخت نصرآبادی، علی رضا، توکل، خسرو؛ تجربه جوانان از زندگی با اینترنت: مطالعه کیفی، مجله علوم رفتاری، دوره ۲ شماره ۴، زمستان ۱۸۷، صفحان ۳۳۷ ـ ۳۳۳